campus Sint-Augustinus - route 227
campus Sint-Vincentius - route 5
Auto-immuniteit
Bij reumatische ziekten vertrekken we van het begrip ‘auto-immuniteit’. Dit betekent in een notendop dat de weerstand van het lichaam zichzelf aanvalt. Door de complexiteit van onze eigen weerstand, zijn er hierdoor ook meerdere, vaak sterk verschillende, vormen en zodus ziekten mogelijk.
Onderverdeling van reumatische aandoeningen
Ondanks de grote variatie zijn reumatische aandoeningen onder te verdelen in enkele hoofdgroepen waarin de reumatologen van GZA Ziekenhuizen zich verdiepen:
Bij "ontstekingsziekten" vormt de ontsteking de kern van het probleem en ontstaat ze als gevolg van een "auto-immuun" probleem waarbij het afweersysteem ontregeld is en zich tegen het eigen lichaam keert. Deze ziekten kunnen naast de gewrichten ook inwendige organen aantasten (gaande van nieren, huid, slijmvliezen, fijne en/of grote bloedvaten, longen tot het hart of de cellen aanwezig in het bloed). In deze categorie hoort ook "artritis" of gewrichtsontsteking. We vermelden in dit verband de meest frequente aandoeningen, met name reumatoïde artritis, spondylartropathie en psoriasis artritis.
Enkele ziekten zorgen echter voor meer problemen intern, waarbij de gewrichten minder op de voorgrond staan. In dat geval spreken we over systeemziekten. De meest gekende zijn polymyalgia reumatica, systeemlupus, sclerodermie, het primair syndroom van Sjögren, polymyositis en de ontstekingsziekten van de bloedvaten (vasculitis) zoals granulomatose met polyangiitis, reuscel arteritis...
Reumatologen zijn een aanspreekpunt voor diverse botziekten. De meest voorkomende is osteoporose (botontkalking), maar ook voor minder voorkomende ziekten kan je bij ons terecht, bv. voor de zeldzamere ziekte van Paget. Patiënten met botontkalking hebben een verhoogd risico voor oplopen van botbreuken. Tijdige opsporing, correct inschatten van het fractuurrisico, goede preventie en zo nodig adequate behandeling zijn dan ook cruciaal bij de aanpak van osteoporose.
Bij artrose slijt het kraakbeen tussen de botten langzaam weg. Om het gewricht “beter” te maken groeit het botweefsel rond het gewricht aan wat leidt tot beenderige verdikkingen van het gewricht. Artrose kan alle gewrichten aantasten, maar komt het vaakst voor in de (onder)rug, nek, knieën, heupen of handen. Het is helaas een leeftijdsgebonden problematiek, volgend uit fysieke belastingen doorheen de jaren, met ook een stuk familiale aanleg. De reumatoloog kan hierin adviezen verstrekken.
Een aantal patiënten kampt met een hardnekkige problematiek t.h.v. een gewricht, een pees of een slijmbeurs, waarbij de oorzaak niet steeds duidelijk is. Het kan interessant zijn om dit bij twijfel van de huisarts te laten evalueren als een reumatische ziekte. Ook bij meer diffuse pijnklachten, zoals bij fibromyalgie, kan het wenselijk zijn om een onderliggende reumatische ziekte door de reumatoloog te laten uitsluiten.
Veelvoorkomende reumatische aandoeningen
Reumatoïde artritis (RA)
Reumatoïde artritis (RA) is de meest frequent voorkomende vorm van ontstekingsreuma (ca. 1% van de bevolking). Het is een ziekte van het afweersysteem waarbij de gewrichten chronisch ontstoken zijn. Dit leidt tot ontstekingspijn, ochtendstijfheid en zwellingen van gewrichten wat (in gevorderd stadium) bewegen bemoeilijkt. De ziekte kan op elke leeftijd beginnen, maar ontstaat meestal tussen het 40ste en 60ste levensjaar en komt driemaal vaker voor bij vrouwen (vaak na een zwangerschap of rond de menopauze) dan bij mannen. Het is van groot belang om zo snel mogelijk te starten met behandeling: Reumatoïde Artritis is een agressieve, ongeneeslijke ziekte die in korte tijd meerdere gewrichten kan aantasten of zelfs vernietigen. Er is ook een risico op orgaanaantasting. Tijdige behandeling met medicijnen kan ontstekingsverschijnselen verminderen en verdere gewrichtsschade op de lange termijn voorkomen
Spondyloartropathie
Ziekte van Bechterew (spondylitis ankylosans) Het betreft een vaak erfelijke chronische reumatische aandoening waarbij de gewrichten in het bekken en de wervelkolom ontsteken. De ontsteking veroorzaakt pijn en stijfheid en leidt bij sommige patiënten tot vergroeiing van de wervelkolom.
Psoriasis artritis
Psoriasis artritis is een ontstekingsreuma waarbij de gewrichten en pezen van patiënten met psoriasis ontsteken en aanleiding geven tot pijn, stijfheid en bewegingsbeperking. Tijdige behandeling met medicijnen kan ontstekingsverschijnselen verminderen en verdere gewrichtsschade op lange termijn voorkomen.
Systeemlupus (SLE)
Lupus is een auto-immuunaandoening waarbij antistoffen zich tegen het eigen lichaam keren en orgaanafwijkingen kunnen veroorzaken, zoals bv. gewrichten, huid, longen, hart, nieren, ... Lupus komt vooral voor bij jonge vrouwen.
Systeemsclerose/sclerodermie
Systeemsclerose in een auto-immuunaandoening van het bindweefsel waardoor veel organen kunnen aangetast worden. Klassiek is er aantasting van huid en bloedvaten. Daarnaast kunnen ook andere interne organen zoals long, hart, maagdarmstelsel (vooral slokdarm) en nieren in meer of mindere mate aangetast worden.
Vasculitis
Vascultis is een ontsteking van de bloedvaten, waarbij zowel de slagaders, de aders als de capillairen aangetast kunnen worden. Er zijn verschillende soorten vasculitis. Het type vasculitis zal afhangen van het soort bloedvat dat aangetast is, de oorzaak (meestal onbekend) en de wijze van ontsteking. Een voorbeeld hiervan is granulomatose met polyangiitis (GPA/ziekte van Wegener).
Jicht
Jicht is een acute gewrichtsontsteking die in enkele uren kan ontstaan. Ze gaat gepaard gaat met hevige gewrichtspijn en een zwelling/roodheid en warmte van het gewricht. De meeste jichtaanvallen beperken zich tot een gewricht, vaak de grote teen. Maar ook enkels, knieën, andere tenen, pols of elleboog zijn gevoelig voor jicht. Jicht is de pijnlijkste maar ook de best te behandelen vorm van artritis. Via een punctie kunnen we vaststellen of het om jicht gaat: we zien dan typische naaldvormige urinezuurkristallen in de gewrichtsvloeistof in het gewricht.
Kinderreuma
Kinderreuma zijn reumatische en auto-immune ontstekingsziekten die zich op kinderleeftijd ontwikkelen. 1 op 1.000 kinderen heeft een vorm van kinderreuma.
Syndroom van Sjögren
Het syndroom van Sjögren is een auto-immuunaandoening die voornamelijk traan- en speekselklieren aantast. Andere klachten zijn huidafwijkingen en gewrichts- of vermoeidheidsklachten. Uitzonderlijk kunnen ook de longen, nieren en zenuwbanen ontsteken. De ziekte komt voor op elke leeftijd (maar meestal tussen 40 en 50 jaar) en treft vrouwen 10 keer vaker dan mannen.
Osteoporose (botontkalking)
Botontkalking of osteoporose is een aandoening waarbij het bot zijn stevigheid verliest. Het skelet wordt brozer waardoor breuken kunnen optreden. Osteoporose komt voor bij zowel mannen als vrouwen, hoewel het gemiddeld vrouwen op veel jongere leeftijd treft. Er zijn verschillende oorzaken voor osteoporose waaronder vroegtijdige menopauze en het gebruik van corticoïden. Aanvankelijk is osteoporose pijnloos en wordt vaak pas ontdekt bij het ontstaan van breuken, voornamelijk ter hoogte van de rug of de heupen.
Ziekte van Paget
Bij de ziekte van Paget worden botten versneld afgebroken. Het lichaam reageert daarop door ook versneld bot aan te maken. Deze nieuwe botten krijgen daardoor geen mooie, stevige structuur maar zijn plaatselijk van slechte kwaliteit. Dat leidt tot spontane botbreuken, brandende pijn in de botten, artrose van aangrenzende gewrichten of misvormingen van de botten. De ziekte van Paget wordt vaak erg laat en bij toeval ontdekt (meestal pas na het 40ste levensjaar). Bij tijdige behandeling kan de schade tot een minimum beperkt blijven.
Artrose (slijtage)
Artrose is de meest voorkomende gewrichtsziekte waarbij er langzaamaan gewrichtskraakbeen uit de gewrichten verdwijnt. Dit leidt tot gewrichtspijn en -zwellingen, ‘beenderige’ verdikking van de getroffen gewrichten, toenemende verstijving en beperking van de beweeglijkheid van de gewrichten (bv. nek, rug). De kenmerkende afwijkingen/vergroeiingen zijn goed te zien via radiografie.
