Waarom een kliniek voor familiale kanker?
In de kliniek voor familiale kanker kan je terecht met vragen over het optreden van kanker(s) in je familie en de mogelijke erfelijkheid daarvan.
Kanker is een veelvoorkomende ziekte. De kans dat kanker bij meerdere personen in één familie voorkomt, is dus vrij groot. Kanker kan erfelijk zijn, maar in de meerderheid van de gevallen is dat niet zo: slechts bij ongeveer 5 % van alle mensen met kanker speelt erfelijke aanleg een doorslaggevende rol.
Als er voldoende personen in de familie voorkomen met een bepaald type kanker op een bepaalde leeftijd kan het nuttig zijn om een genetisch onderzoek op te starten naar een mogelijke erfelijke oorzaak. Aan de hand van een familiestamboom wordt in kaart gebracht of genetisch onderzoek zinvol is.
Sommige kankers worden veroorzaakt door genetische én niet-genetische factoren. Een belaste familiale voorgeschiedenis kan in belangrijke mate het risico van een patiënt op het ontwikkelen van kanker verhogen. In een minderheid is dat risico zeer sterk verhoogd als gevolg van het overerven van een genetische afwijking en spreken we van erfelijke kanker.
Met behulp van DNA-onderzoek kunnen afwijkingen in het genetisch materiaal opgespoord worden. Als het onderzoek een erfelijke fout aantoont in een gen dat resulteert in een sterke voorbeschiktheid voor kanker, betekent dat voor andere familieleden dat zij zich na een genetisch consult eveneens kunnen laten testen. Het toekennen van een bepaald risico op kanker aan een patiënt is zeer belangrijk voor het uitstippelen van een opvolgingsbeleid of voor het nemen van eventuele preventieve maatregelen.
Een belaste familiale voorgeschiedenis is een belangrijke risicofactor op het ontwikkelen van kanker. Het risico dat personen uit eenzelfde familie kanker ontwikkelen, is hoger naarmate:
- er in de familie meer personen met kanker werden gediagnosticeerd;
- de gediagnosticeerde familieleden nauwer verwant zijn;
- de leeftijd bij diagnose lager is.
De familiale gegevens gebruiken we om enerzijds het individueel kankerrisico in te schatten en anderzijds om families te identificeren waarbij het opstarten van erfelijkheidsonderzoek zinvol kan zijn.
We schatten bijvoorbeeld dat ongeveer 20 tot 30 % van alle borstkankerpatiënten minstens één verwante met dezelfde aandoening hebben en dat bij ongeveer 5 tot 10 % van alle patiënten er een sterke genetische voorbeschiktheid is.
Volgende elementen zijn bepalend in het risico dat een vrouw heeft op borstkanker:
- het aantal verwanten dat borst- of eierstokkanker ontwikkelde in haar familie;
- de verhouding van het aantal aangetaste tot het aantal niet-aangetaste vrouwen;
- de graad van verwantschap tussen aangetaste individuen;
- de leeftijd waarop borstkanker werd vastgesteld bij haar verwanten;
- het al dan niet optreden van borstkanker in beide borsten (bilateraal borstcarcinoom) bij een verwante;
- het optreden van borstkanker bij mannen.
Die elementen vormen het uitgangspunt om aan patiënten een sterk, matig of licht verhoogd risico toe te kennen. Op basis van dat risico wordt in eerste instantie advies gegeven over het optimale screeningsbeleid.
Ons lichaam telt miljarden cellen. In de kern van al die cellen is ons erfelijk materiaal opgeslagen, in de vorm van chromosomen. Die bestaan uit lange ketens van chemische bouwstenen: het DNA. Wij hebben allemaal 46 chromosomen per lichaamscel: 23 afkomstig van de vader en 23 van de moeder.
Op die chromosomen liggen er afleesbare stukjes informatie die we genen noemen. Elk gen bevat informatie over een bepaalde erfelijke eigenschap. Als gevolg van toevallige factoren tijdens het bijmaken van nieuw DNA kunnen er fouten ontstaan in de genetische code. Die genetische fouten noemen we “mutaties”. Bepaalde mutaties verhogen de kans op het ontwikkelen van bijvoorbeeld borst- of eierstokkanker.
Wanneer de familiegeschiedenis wijst in de richting van een erfelijke vorm van kanker, kan met behulp van DNA-onderzoek naar een afwijking in een panel van erfelijke kankergenen gezocht worden. Bij borstkanker bijvoorbeeld bestaat dat panel van erfelijke genen onder andere uit het BRCA 1-, BRCA 2- en CHEK 2-gen.
Bij de persoon bij wie de kanker is vastgesteld, gebeurt er een diagnostische test op basis van een bloedstaal. Bij zo’n onderzoek duurt het meerdere maanden vooraleer je de resultaten kent.
Zodra in een familie via DNA-onderzoek de genetische afwijking voor kanker werd vastgesteld, kunnen volwassen familieleden een voorspellende of predictieve test laten uitvoeren om te weten of zij ook drager zijn van dezelfde afwijking. Dat kan ook op basis van een bloedonderzoek. De kans dat de genafwijking werd overgeërfd; is 50 %. Zowel vrouwen als mannen kunnen drager zijn en het genetisch defect doorgeven aan hun kinderen. Deze test duurt minder lang (zes tot acht weken) omdat we weten waar in het erfelijk materiaal naar de specifieke erfelijke aanleg gezocht moet worden.
Als er sprake is van een sterk verhoogd risico, kunnen bepaalde voorzorgsmaatregelen genomen worden. Ook wanneer er bij het DNA-onderzoek geen mutatie gevonden is en er toch een duidelijke familiale belasting bestaat, is een verdere intensieve opvolging aanbevolen. De adviezen daarover worden geformuleerd tijdens een multidisciplinair overleg in aanwezigheid van diverse specialisten.
De belangrijkste adviezen zijn:
- Intensieve screening: een opvolgschema waarbij er op regelmatige basis controleonderzoeken gebeuren om de ziekte zo vroeg mogelijk op te sporen en te behandelen.
- Preventieve chirurgie: het preventief verwijderen van het weefsel waarin kanker kan ontstaan (bijvoorbeeld bij borstkanker):
- preventieve borstamputatie of mastectomie
- preventief verwijderen van de eierstokken en eileiders of een preventieve bilaterale salpingo-ovariëctomie.
Waarmee kan je bij ons terecht?
Je wilt weten:
- of de kanker bij jezelf erfelijk is;
- of je een verhoogd risico loopt, omdat kanker in je familie voorkomt;
- of je drager bent van een erfelijke aanleg die in je familie voorkomt;
- Je wilt weten welke opvolging nodig is in geval van een verhoogd risico op kanker (als drager van een genafwijking of met een berekend verhoogd risico bij familiale belasting).
Een consultatie is zinvol in de volgende gevallen:
- hetzelfde type kanker komt bij meer familieleden voor dan je op grond van toeval zou verwachten;
- diagnose van kanker op jonge leeftijd;
- een bepaalde combinatie van verschillende soorten kanker komt voor bij één persoon of binnen één familie (bijvoorbeeld borst- en eierstokkanker of dikke darm- en baarmoederkanker);
- één persoon krijgt tweemaal hetzelfde type kanker (en dan niet als gevolg van uitzaaiingen);
- man die borstkanker heeft.
Ons team
Onze artsen:
- dr. Kevin Punie, medisch oncoloog
- dr. Alice Van Goethem, medisch oncoloog
- dr. An Vandebroek, medisch oncoloog
- dr. Reinhilde Weytjens, medisch oncoloog
Begeleidingsteam:
- An Wojtasik, verpleegkundig consulent
- Eleonora Stellino, verpleegkundig consulent
- Margo Mahieu, oncopsycholoog
Afspraakinformatie
Campus Sint-Augustinus
Voor het oncologisch dagcentrum, radiotherapie en raadplegingen:
Wanneer je voor de eerste keer op onze raadpleging moet zijn, ben je meestal doorverwezen door je huisarts of behandelende arts. Een eerste afspraak kan alleen telefonisch (of ter plaatse) geregeld worden.
Wanneer je in verdere opvolging bent, kan je ook zelf een afspraak maken via Mijn ZAS. Al is dat niet mogelijk bij alle artsen. Voor meer informatie kan je terecht aan onze balie.
Verpleegeenheden
- D11SA route 191 (gelijkvloers) 03 443 35 11
- D12SA route 401 (1e verdieping) 03 443 35 12